ORZEŁ
ORZEŁ, instalacja, „Kolumna Wolności” (1868), Muzeum Polskie, Rapperswill, Szwajcaria 2011
Instalacja powstała w ramach projektu ZündWerk. Polegał on na stworzeniu serii sześciu czasowych instalacji i pokazów wykonanych przez polskich i szwajcarskich artystów. Instalacje stworzyły trasę – alternatywną drogę zwiedzania miasta.
Orzeł z „Kolumny Wolności” uwiązany w zamku w Rapperswil, gdzie znajduje się Muzeum Polskie, to próba zderzenia ideału z rzeczywistością. Pomnik ten – z inskrypcją „Magnas res libertas” (Wolność to wielka rzecz) – miał uosabiać wolność, choć w czasach kiedy powstawał wyrażał jedynie marzenie o niej.
Abstrahując od „rzeczywistości rozbiorowej” i wątków historycznych mocno akcentowanych w muzeum, temat jest chyba stale aktualny. Można się zastanawiać, czy obecna wolność w sensie politycznym i międzynarodowym jest wystarczająca i satysfakcjonująca – nawet jeśli oficjalnie zagwarantowana.
Z indywidualnego punktu widzenia czysta wolność jest raczej abstraktem, ideałem, do którego się dąży, ale ograniczenia – pozytywne lub negatywne – pozostają; pozytywne ograniczenia w postaci wolności innych, poczucia przywiązania do miejsc lub własnych emocji.
Orzeł na Kolumnie Wolności jest nieodłączną częścią zamku – jest do niego przywiązany. Ale może nie jest niezadowolony?
Widok z wieży zamku w Rapperswil na Jezioro Zuryskie
W zamku w Rapperswil znajduje się Muzeum Polskie utworzone w 1870 roku przez hrabiego Władysława Broel-Platera. Muzeum to w XIX wieku stało się centrum polityki, kultury i nauki polskiej emigracji. Eksponaty pokazywane w salach muzeum były darami Polaków rozsianych po całym świecie. Największą relikwię stanowiła urna z sercem Tadeusza Kościuszki zmarłego w Szwajcarii w 1827 roku, a którą sprowadzono do Rapperswilu w roku 1895. Muzeum posiadało też – na przełomie XIX i XX wieku – największą bibliotekę na emigracji. Po odzyskaniu niepodległości po I wojnie światowej – zgodnie z testamentem Platera – zbiory specjalnym pociągiem w 1927 roku wróciły do kraju. W 13 wagonach pomieszczono ok. 3 tys. dzieł sztuki, 2 tys. pamiątek historycznych, 20 tys. sztychów, 9 tys. medali i monet, 27 tys. manuskryptów i 92 tys. książek. W 1944 r. zbiory druków i rękopisów zostały doszczętnie spalone po Powstaniu Warszawskim w Pałacu Krasińskich.
W 1935 roku na zamku otwarto nową wystawę „Polska sztuka”, na której pokazywano prace studentów warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Koniec II wojny spowodował kolejną reorganizację. Gmina Rapperswil z powodów politycznych wymówiła umowę dzierżawy, a muzeum zamknięto. Obecnie na zamku znajduje się ?trzecie? Muzeum Polskie, odtworzone w 1975 roku staraniem emigracji.*
*na podstawie tekstu Izabeli Gass (Towarzystwo Rapperswilskie) http://www.muzeum-polskie.or
